Borsa Katılım Endeksi Nedir? Katılım Endeksine Uygun Hisseler

Borsaya olan talep son yılarda çok arttı. Bu talebin artmasında en büyük pay sahibi ise yapılan yeni halka arzlar. Piyasaya son 2 yıl içinde milyonlarca yatırımcı dahil oldu. Bazıları sadece halka arz yatırımcısı bazıları ise genel hisse senedi yatırımcısı. Tüm bu yatırımcıların merak ettiği sorular var. Bu sorulardan bir tanesi olan Katılım Endeksi kavramını bu bölümde sizlere gerekli olan tüm ayrıntıları ile alıyoruz. Katılım endeksi nedir? Katılım endeksine dahil olan hisseler caiz mi? Katılım endeksine uygun olmayan hisselerde işlem yapmak hara mı? Hangi hisseler katılım endeksi içinde yer alıyor? Bu ve benzeri merak edilen çok sayıda sorunun cevabını bu bölümde bulacaksınız.

Katılım Endeksi Nedir?

Borsa İstanbul’da işlem gören farklı sektörlerden hisse senetleri mevcut. Bankacılık hisseleri, leasing şirketlerinin hisseleri, makina üretimi yapan şirketlerin hisseleri, spor hisseleri, enerji hisseleri, gıda sektörü veya savunma sanayi gibi  ve aklınıza gelebilecek hemen hemen her sektörün hisse senetlerine ulaşabilirsiniz. Borsada işlem gören şirketlerin yaptıkları işlerin bazıları İslami prensiplere uygun olmamaktadır. Bazı şirketlerin gelir kaynakları ve faaliyet alanları İslami prensiplerle uyumludur. Bu anlamda yatırımcıların hangi hisselerin İslami prensiplerle uyumlu olup olmadığını daha kolay anlamaları için Katılım endeksi adı altında bir endeks türü oluşturulmuştur.

Bizim Menkul Değerler tarafından hazırlanan Katılım Endeksi BIST tarafından incelenir ve onaylanır. Bu şekilde Borsa İstanbul sitesinde duyurusu yapılır. Bir hisse senedi katılım endeksine uygun olduğunda veya uygunluğu bozulduğunda buna göre güncelleme yapılabilir.

Katılım Endeksine Hangi Hisseler Alınır?

Bir şirket halka arz olurken veya halka arzından sonra katılım endeksine dahil olabilir. Bunun için şirketlerin karşılaması gereken zorunluluklar vardır.

Bir şirket hissesinin katılım endeksine dahil olabilmesi için, toplam faizli kredilerinin şirketin piyasa değerine oranın %33’ü aşmaması gerekir. Yine faiz getirili nakit ve menkul getirilerin piyasa değerine oranı yüzde 33 altında olmalıdır. Ayrıca bahsedilen şirketin faaliyet alanlarından elde ettiği gelirlerin, toplam gelire oranı %5’i aşmamalıdır.

Katılım Endeksi Nasıl Oluşturulur?

Yukarıda da bahsettiğimiz değerler gözetilerek oluşturulan katılım endeksi Türkiye Katılım Bankaları Birliği bünyesindeki danışma kurulu ile işbirliği yapılarak oluşturulur. Katılım endeksine dahil dilmeyecek bazı faaliyet alanları bulunur. Bu alanlar şu şekilde sıralanabilir;

•  Alkollü içki üretim ve ticareti,
•  Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretim ve ticareti,
•  Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler,
•  Domuz ve mamullerinin üretim ve ticareti,
•  Faizli finans işlemleri,
•  Para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler,
•  Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık,
•  İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler,
•  Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler,
•  İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler,
•  Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretim ve ticareti.

Borsada Katılım Endeksi kendi içerisinde parçalara ayrılmıştır.

• BIST Katılım Tüm Endeksi ( XKTUM) : BIST içerisindeki Katılım Endeksine uygun olan tüm hisselerin yer aldığı endeks türüdür.
• BIST Katılım 100 Endeksi (XK100) : Katılım tüm endeksi içerisinde yer alan hisselerden işlem hacmi ve fiili dolaşımdaki payları bakımından piyasa değeri en yüksek 100 hisseden oluşur.
• BIST Katılım 50 Endeksi (XK050) : Katılım tüm endeksi içerisinde yer alan hisselerden işlem hacmi ve fiili dolaşımdaki payları bakımından piyasa değeri en yüksek 50 hisseden oluşur.
• BIST Katılım 30 Endeksi (XK030) : Katılım tüm endeksi içerisinde yer alan hisselerden işlem hacmi ve fiili dolaşımdaki payları bakımından piyasa değeri en yüksek 30 hisseden oluşur.
• BIST Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi (XSRDK) : Katılım ve sürdürülebilirlik temalarına yatırım yapmak isteyenlere özel hazırlanmış katılım endeksi türü.
• BIST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT) : Katılım sektöründe yer alan aynı zamanda temettü ödemesi de yapan şirketlerin yer aldığı endeks türü.

bu şekilde farklı katılım endeksleri listelenmiştir.

Katılım Bankacılığı prensiplerine uygun olarak hazırlanan bu endekslerde İslami prensipler gözetilmiş olsa da, bu hisselerde yatırım yapmanın helal veya haram olduğunu söylemek bize düşmez. Çünkü borsanın helal mi haram mı olduğu konusunda farkı tartışmalar var. Bu konuda din adamları bile birbirileriyle çelişirken bizim fetva vermemiz elbette yanlış olacaktır. Ancak Katılım endeksi ibaresiyle oluşturulma istenen İslami prensiplerle ters düşmeyen hisselere yatırım yapmak isteyenlere kolaylık sağlamaktır. Borsada katılım endeksine yatırım yapmak helal mi ya da borsada genel olarak yatırım yapmak caiz mi gibi soruların cevaplarına borsa haram mı başlığından ulaşabilirsiniz.

Katılım Endeksine Uygun Hisseler

Borsada 500’ün üzerinde hisse senedi işlem görüyor. Bunların çoğunluğu katılım endeksine dahil olmayan şirketler. Son dönemde halka arz olan şirketlerden bazıları katılım endeksine uygunluk kriterlerini karşılarken bazılarının ise karşılamadığı görülüyor.

Katılım endeksine uygun olan veya katılım endeksinden çıkarılan hisselerin takibi KAP aracılığı ile yapılabilir. Dönem dönem Kamuyu Aydınlatma Platformu üzerinden katılım endeksine dahil olan veya atılım endeksinden çıkarılan payların bilgileri hakkında gerekli paylaşımlar yapılmaktadır.

Katılım Endeksine Dahil Edilen ve Endeksten Çıkarılan Hisseler

Borsa İstanbul göndermiş olduğu KAP bildirimiyle 1 Temmuz 2024’ten itibaren katılım endeksinde yer alan değişiklikleri paylaştı. Buna göre bazı hiseler endeksten çıkarılırken bazı hisseler katılım endeksine dahil oldu. Özellikle CCOLA hissesinin katılım endeksine dahil edilmesi yatırımcılarda biraz şaşkınlığa neden oldu. BIST Tüm Katılım Endeksi, BIST 100 Katılım Endeksi, Bıst50 ve BIST 30 Katılım Endeksleri ile Sürdürülebilirlik ve BIST Temettü endekslerinde yer alan güncellemelerin detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.