Brüt Takas Nedir? Hisselere Etkileri Nelerdir? Detaylı Anlatım

Borsa İstanbul’da yatırımcıların sıklıkla karşılaştığı brüt takas uygulamasını detaylı bir şekilde ele alıyoruz. Brüt takas nedir, hangi hisselere ne sebeple getirilir? Brüt takas uygulaması ile ne amaçlanmaktadır? Hisse senetleri brüt takas uygulamasından nasıl etkilenir? Gelin şimdi tüm bu detaylara birlikte bakalım.

Brüt Takas Ne Demek?

SPK tarafından uygulanan brüt takas, borsada aşırı oynaklık ve dalgalanmalar yaşandığında devreye sokulan geçici bir uygulamadır.

Bu uygulamada, yatırımcıların açığa satış işlemleri sınırlandırılır. Yani elinde olmayan hisse senetlerini önce satıp, sonra geri alarak kazanç sağlaması engellenir. Bunun için, önce alım emri verilmeden doğrudan satım emri verilemez.

SPK, piyasada olağan dışı hareketler gözlemlediğinde spekülatif hareketleri ve balon oluşumunu önlemek için belli hisse senetlerinde geçici süreyle brüt takası uygular. Böylece aşırı dalgalanmaları önlemeyi amaçlar.

SPK’nın brüt takas uygulamasına geçmesinin temel nedeni, piyasadaki manipülasyonları ve aşırı fiyat dalgalanmalarını kontrol altına almak istemesidir. Özellikle bir hissenin belirli bir süre içinde aşırı yükselmesi veya düşmesi durumunda, SPK bu tedbiri devreye alabilir.

Brüt Takasın İşleyişi

SPK tarafından brüt takasa alınan hisse senetlerinde bazı kısıtlamalar uygulanır. Bunlardan bir tanesi açığa satış yasağıdır. Diyelim ki bir yatırımcı X hissesinden kazanç sağlamak için 1000 lot satmak istiyor. Ancak elinde sadece 500 lot bu hisse bulunuyor. Brüt takasta, önce 500 lot satabilir, kalan 500 lot için önce alım emri vermesi gerekir. Böylelikle açığa satış önlenmiş olur.

Bir başka yasak ise aynı gün satım yasağıdır. Yani bugün aldığınız 500 lot hisseyi gün içerisinde satamazsınız ancak yarın satabilirsiniz.

Brüt Takasın Hisseler Üzerindeki Etkileri

Brüt takas uygulamasının başlaması genellikle hisse fiyatlarında düşüşe neden olur. Ayrıca, kredili işlem ve açığa satış gibi bazı işlem türleri yasaklanabilir, bu da işlem hacminde azalmaya yol açar. Yatırımcılar genellikle brüt takas hisselerine mesafeli durmaktadır. Bu nedenle de brüt takas hisselerinde sığ bir işlem tahtası oluşmaktadır. Dolayısıyla yukarı aşağı hareketler sert olabilir.

Hissenin Brüt Takastan Çıkması ve Sonuçları

Bir hissenin brüt takastan çıkması, genellikle işlem hacminin artmasına neden olur. Ancak bu durumun kalıcı olup olmadığı belirsizdir, çünkü brüt takasın kalkmasıyla birlikte satış yapan yatırımcılar piyasaya katılabilir.

Brüt Takasın Süresi ve Sonuçları

Hisse bazında belirlenen brüt takas genellikle 1 aylık bir süreyi kapsar. Bu süre içinde kısıtlamalar devam eder ve hisse senetleri bir sonraki gün satılabilir. Brüt takas uygulamasının sona ermesiyle birlikte işlem hacminde artış yaşanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular 

1. Brüt takas nedir ve nasıl işler? Brüt takas, SPK’nın belirli hisse senetleri üzerinde uyguladığı bir tedbir sistemidir. Bir hissenin alımını takiben en erken bir sonraki gün satışa konu edilmesine izin verir.
2. Brüt takas uygulanan hisselerde işlem yapmak riskli midir? Evet, çünkü brüt takas uygulanan hisselerde kısıtlamalar ve düşük işlem hacmi riski artırabilir.
3. Brüt takasın amacı nedir? SPK, brüt takas uygulaması ile manipülasyonları önlemeyi ve sağlıklı fiyat oluşumunu desteklemeyi amaçlar.
4. Brüt takas süresi nedir? Hisse senetlerine uygulanan brüt takas genellikle 1 aylık bir süreyi kapsar. Bu süre içinde aynı gün içinde alım-satım yapılamaz.
5. Hisse senedinin brüt takastan çıkması nasıl etkiler? Hissenin brüt takastan çıkması, genellikle işlem hacminin artmasına neden olur, ancak bu durumun kalıcı olup olmadığı belirsizdir.